Tóc không chỉ là yếu tố thẩm mỹ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ da đầu khỏi các tác động từ môi trường như tia UV, bụi bẩn và vi khuẩn. Ngoài ra, tóc còn có chức năng giúp duy trì nhiệt độ cơ thể, hỗ trợ cảm giác nhờ vào các dây thần kinh xung quanh nang tóc. Để có mái tóc chắc khỏe và bóng mượt, việc hiểu rõ về cấu trúc của tóc là điều cần thiết. Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về thành phần, chức năng và cách tóc phát triển.
1. CẤU TRÚC CƠ BẢN CỦA TÓC
Mỗi sợi tóc trên cơ thể con người đều có cấu trúc đặc biệt, gồm hai phần chính:
1.1. Thân tóc (Hair Shaft)
Thân tóc là phần nhìn thấy được trên bề mặt da đầu, không chứa tế bào sống. Thành phần chính của thân tóc là protein keratin, một loại protein sừng cũng có trong móng tay và da. Thân tóc chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố bên ngoài như ánh nắng mặt trời, hóa chất, nhiệt độ cao từ máy sấy hoặc máy tạo kiểu.
Thân tóc không có khả năng tự phục hồi khi bị tổn thương, do đó việc chăm sóc tóc bằng các sản phẩm bảo vệ, dưỡng ẩm và cung cấp dưỡng chất là rất quan trọng.
1.2. Nang tóc (Hair Follicle)
Nang tóc là phần nằm dưới da đầu, có nhiệm vụ sản sinh và nuôi dưỡng sợi tóc. Đây là nơi chứa các tế bào sống, mạch máu và tuyến bã nhờn giúp tóc phát triển. Nang tóc được liên kết trực tiếp với hệ thần kinh và tuần hoàn máu, do đó bất kỳ sự thay đổi nào trong cơ thể như stress, thiếu hụt dinh dưỡng hay rối loạn hormone đều có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của tóc.
Mỗi nang tóc đều có một chu kỳ sinh trưởng riêng biệt, bao gồm ba giai đoạn chính: anagen (giai đoạn mọc), catagen (giai đoạn ngừng phát triển) và telogen (giai đoạn rụng tóc). Nang tóc cũng quyết định độ dày, màu sắc và hình dạng sợi tóc (thẳng, gợn sóng hoặc xoăn).
1.3. Thành Phần Chính Của Tóc
Tóc được tạo thành chủ yếu từ:
- Keratin: Chiếm khoảng 95% thành phần của tóc, giúp tóc có độ cứng, dẻo dai và bền bỉ.
- Nước: Chiếm khoảng 10-15%, giúp duy trì độ ẩm và độ đàn hồi.
- Lipid: Các chất béo tự nhiên từ tuyến bã nhờn giúp bảo vệ tóc khỏi bị khô và xơ rối.
- Melanin: Quyết định màu tóc tự nhiên, gồm hai loại chính là eumelanin (tạo màu đen/nâu) và pheomelanin (tạo màu vàng/đỏ).
Nhờ vào sự kết hợp của các thành phần này, tóc có thể duy trì sự khỏe mạnh, bóng mượt và chống lại các tác nhân gây hại từ môi trường.
Nang tóc còn có liên kết chặt chẽ với hệ thần kinh và mạch máu, do đó bất kỳ sự thay đổi nào trong cơ thể như căng thẳng, thiếu hụt dinh dưỡng hay thay đổi nội tiết tố đều có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của tóc.
2. CẤU TẠO CỦA THÂN TÓC
Thân tóc gồm ba lớp chính:
2.1. Lớp tủy (Medulla)
- Nằm trong cùng, gồm các tế bào sừng mềm.
- Chỉ xuất hiện trong tóc dày, tóc mỏng thường không có.
- Giúp duy trì tính đàn hồi và độ bền của tóc.
- Lớp tủy đóng vai trò như một khoang rỗng giúp điều chỉnh nhiệt độ và bảo vệ tóc khỏi tác động nhiệt bên ngoài.
2.2. Lớp vỏ (Cortex)
- Chiếm 80-90% khối lượng tóc, quyết định độ chắc khỏe.
- Chứa sắc tố melanin, quyết định màu sắc tóc.
- Cấu trúc protein trong lớp này ảnh hưởng đến độ thẳng hoặc xoăn của tóc.
- Lớp vỏ tóc chứa các bó sợi keratin liên kết với nhau bằng cầu nối disulfide và hydrogen. Các liên kết này quyết định độ bền và đặc tính cơ học của tóc, bao gồm khả năng uốn cong, chịu lực và đàn hồi.
2.3. Lớp biểu bì (Cuticle)
- Là lớp ngoài cùng, bao gồm các lá chất sừng xếp chồng lên nhau như vảy cá.
- Bảo vệ tóc khỏi tác nhân gây hại như nắng, hóa chất, nhiệt độ cao.
- Khi lớp biểu bì bị tổn thương do tác động từ môi trường hoặc các phương pháp tạo kiểu, tóc sẽ trở nên xơ rối, mất độ bóng và dễ gãy.
- Độ chắc khỏe của lớp biểu bì phụ thuộc vào độ pH và lượng dầu tự nhiên của da đầu. Việc sử dụng sản phẩm chăm sóc tóc phù hợp giúp duy trì lớp biểu bì khỏe mạnh và tóc mềm mượt hơn.
3. CẤU TẠO CỦA NANG TÓC
Nang tóc là một trong những bộ phận quan trọng nhất của tóc, đóng vai trò quyết định trong việc hình thành, phát triển và duy trì sự chắc khỏe của sợi tóc. Nang tóc nằm ẩn dưới lớp biểu bì da đầu và liên kết trực tiếp với hệ tuần hoàn, thần kinh cũng như tuyến bã nhờn. Dưới đây là các thành phần chính của nang tóc và chức năng của chúng:
3.1. Nhú bì (Dermal Papilla)
Nhú bì là phần dưới cùng của nang tóc, có hình dạng giống như một nhú nhỏ, chứa rất nhiều mao mạch máu.
- Đây là trung tâm điều khiển sự phát triển của tóc, cung cấp dưỡng chất và oxy cần thiết để nuôi dưỡng tế bào tóc.
- Nhú bì đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích sự hình thành và phát triển của nang tóc mới.
- Nhờ có hệ thống mao mạch dày đặc, nhú bì giúp duy trì chu kỳ sinh trưởng của tóc bằng cách kiểm soát tốc độ mọc và độ chắc khỏe của từng sợi tóc.
- Khi nhú bì bị tổn thương hoặc suy yếu, tóc có thể mọc chậm hơn, mỏng hơn hoặc dễ bị rụng.
3.2. Ma trận tóc (Hair Matrix)
Ma trận tóc nằm ngay trên nhú bì và là khu vực hoạt động mạnh mẽ nhất trong nang tóc.
- Đây là nơi sản sinh ra các tế bào sừng mới, giúp tóc phát triển theo chiều dài.
- Tế bào tại ma trận tóc phân chia liên tục, tạo ra sợi tóc mới thay thế những sợi tóc cũ đã rụng.
- Ma trận tóc cũng quyết định độ dày, sắc tố và cấu trúc của sợi tóc. Sự thay đổi về hoạt động của ma trận tóc có thể dẫn đến hiện tượng bạc tóc sớm, tóc yếu hoặc chậm mọc.
- Quá trình phân chia tế bào trong ma trận tóc bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như di truyền, hormone, chế độ dinh dưỡng và tình trạng sức khỏe tổng thể.
3.3. Tuyến bã nhờn (Sebaceous Gland)
Tuyến bã nhờn là bộ phận quan trọng của nang tóc, nằm gần phần gốc của sợi tóc.
- Tuyến này tiết ra một loại dầu tự nhiên (bã nhờn) giúp bôi trơn sợi tóc và giữ cho da đầu không bị khô.
- Bã nhờn đóng vai trò như một lớp màng bảo vệ tóc, giúp tóc có độ bóng tự nhiên, đồng thời ngăn ngừa mất nước.
- Khi tuyến bã nhờn hoạt động quá mức, da đầu có thể trở nên nhờn rít, dễ bết dính và dễ gây ra các vấn đề như gàu hoặc viêm nang lông.
- Ngược lại, nếu tuyến bã nhờn hoạt động kém, tóc có thể trở nên khô xơ, dễ gãy rụng và mất đi độ mềm mượt tự nhiên.
- Sự điều hòa tuyến bã nhờn chịu ảnh hưởng bởi nội tiết tố, chế độ ăn uống và tình trạng sức khỏe da đầu.
3.4. Cơ dựng lông (Arrector Pili Muscle)
Cơ dựng lông là một bó cơ nhỏ, liên kết trực tiếp với nang tóc.
- Khi bị kích thích bởi cảm xúc (như sợ hãi, căng thẳng) hoặc yếu tố bên ngoài (như thời tiết lạnh), cơ dựng lông co lại, làm cho sợi tóc dựng đứng lên. Đây chính là hiện tượng “nổi da gà”.
- Cơ dựng lông có vai trò bảo vệ cơ thể trước những thay đổi nhiệt độ đột ngột, giúp giữ ấm da đầu trong môi trường lạnh.
- Ngoài ra, cơ này cũng có chức năng điều chỉnh vị trí của tóc, góp phần vào phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với môi trường.
Nhờ sự phối hợp hoạt động của các bộ phận trong nang tóc, tóc có thể duy trì được sự chắc khỏe, bóng mượt và phát triển theo đúng chu kỳ tự nhiên. Hiểu rõ cấu trúc nang tóc giúp bạn có phương pháp chăm sóc tóc đúng cách, từ việc cung cấp dưỡng chất đến bảo vệ da đầu khỏi các tác nhân gây hại.
4. CHU KỲ PHÁT TRIỂN CỦA TÓC
Chu kỳ phát triển của tóc diễn ra theo ba giai đoạn:
4.1. Giai đoạn Anagen (Giai đoạn mọc tóc)
- Đây là giai đoạn tóc phát triển mạnh mẽ nhất, kéo dài từ 2 đến 7 năm.
- Các tế bào trong nang tóc phân chia liên tục, giúp tóc dài ra trung bình 1-1.5 cm mỗi tháng.
- Khoảng 85-90% số lượng tóc trên da đầu luôn ở trong giai đoạn này.
- Dinh dưỡng, di truyền và nội tiết tố quyết định độ dài của giai đoạn anagen.
4.2. Giai đoạn Catagen (Giai đoạn ngừng phát triển)
- Giai đoạn này kéo dài khoảng 2-3 tuần, là thời kỳ chuyển tiếp trước khi tóc bước vào giai đoạn rụng.
- Các nang tóc co lại, ngừng nhận dưỡng chất từ nhú bì và không còn phát triển.
- Chỉ có khoảng 1-2% số lượng tóc trên đầu ở trong giai đoạn này.
4.3. Giai đoạn Telogen (Giai đoạn rụng tóc)
- Kéo dài từ 2-4 tháng, trong thời gian này, tóc cũ sẽ rụng để nhường chỗ cho tóc mới mọc lên.
- Khoảng 10-15% số lượng tóc trên da đầu thuộc giai đoạn telogen.
- Các yếu tố như căng thẳng, chế độ ăn uống kém, bệnh lý hoặc thay đổi nội tiết tố có thể khiến tóc bước vào giai đoạn telogen sớm hơn bình thường, gây rụng tóc nhiều hơn.
Chu kỳ phát triển của tóc có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như tuổi tác, di truyền, hormone, chế độ dinh dưỡng và tình trạng sức khỏe tổng thể. Khi một số yếu tố tiêu cực tác động đến chu kỳ này, có thể dẫn đến tình trạng tóc mỏng, rụng tóc hoặc hói đầu.
KẾT LUẬN
Hiểu rõ về cấu trúc của mái tóc là chìa khóa quan trọng giúp bạn xây dựng được một quy trình chăm sóc tóc khoa học và hiệu quả. Khi bạn nắm vững đặc điểm của từng loại tóc – từ mật độ, độ dày, đến khả năng giữ ẩm và dầu tự nhiên của sợi tóc – bạn sẽ dễ dàng xác định được những phương pháp cũng như sản phẩm chăm sóc phù hợp nhất với tình trạng tóc hiện tại. Điều này không chỉ giúp ngăn ngừa những hư tổn, gãy rụng mà còn đảm bảo rằng mái tóc của bạn luôn được nuôi dưỡng một cách tối ưu, duy trì sự chắc khỏe và độ bóng tự nhiên trong thời gian dài. Việc tìm hiểu và áp dụng đúng kiến thức về cấu trúc tóc còn giúp bạn nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời để phòng tránh những vấn đề về da đầu và tóc, góp phần nâng cao sự tự tin và vẻ đẹp của mái tóc theo cách bền vững.
THE CHEUDA VIỆT NAM
Hotline: 083.719.7197
Địa chỉ: 42 P. Trần Kim Xuyến, Yên Hoà, Cầu Giấy, Hà Nội.